De contractuele boete als stok achter de deur

Het komt geregeld voor dat contracten een boetebeding bevatten. Het doel van een boetebeding is vaak tweeledig: enerzijds een (extra) prikkel tot nakoming en anderzijds...

Deel dit artikel

Het komt geregeld voor dat contracten een boetebeding bevatten. Het doel van een boetebeding is vaak tweeledig: enerzijds een (extra) prikkel tot nakoming en anderzijds een manier om vooraf de omvang van de schade te fixeren die de schuldeiser lijdt als de schuldenaar zijn verplichtingen niet nakomt. In dit artikel leest u wat de aandachtspunten zijn bij het overeenkomen van een boetebeding en welke mogelijkheden de rechter heeft om boetes te matigen.

Uitgangspunt: contractsvrijheid

Het uitgangspunt is dat partijen contractsvrijheid hebben. Zij mogen dus zelf afspraken maken over (de hoogte van) een boete die de schuldenaar moet betalen als hij tekortschiet in zijn verplichtingen. Een goed voorbeeld is de boete van 10% van de koopsom die is opgenomen in de standaard NVM-koopovereenkomst voor woningen. De koper is die boete onder meer verschuldigd als hij de woning niet of niet tijdig afneemt. Maar als het er uiteindelijk op aankomt, zal de schuldenaar vaak niet zonder slag of stoot de afgesproken boete betalen. Meestal omdat de verschuldigde boete door de schuldenaar als buitensporig hoog wordt ervaren. Wat zijn in dat geval zijn mogelijkheden?

Matigingsbevoegdheid van de rechter

De wet bepaalt dat de rechter op vordering van de schuldenaar de boete kan matigen ‘indien de billijkheid dat klaarblijkelijk eist’. De Hoge Raad, onze hoogste rechter, heeft bepaald dat deze wettelijke matigingsgrondslag terughoudend moet worden toegepast. Alleen  als de toepassing van een boetebeding in een concreet geval tot een buitensporig en daarom onaanvaardbaar resultaat leidt, mag de rechter van zijn matigingsbevoegdheid gebruikmaken (HR 27 april 2007, ECLI:NL:HR:2007:AZ6638).

Uit de rechtspraak blijkt dat de volgende omstandigheden een rol spelen bij de vraag of matiging aan de orde is:

  1. Is over de omvang van de boete onderhandeld?
  2. Welke partij heeft de boetebepaling opgesteld?
  3. Is de boete gesteld op één specifieke overtreding?
  4. Wat is de verhouding tussen de boete en de schade van de schuldeiser?
  5. Wat is de verhouding tussen de boete en het belang van de prestatie waarop deze is gesteld?
  6. Wat is de omvang van de inbreuk die aanleiding tot de boete gaf?
  7. Wat is de verhouding tussen partijen?

De matigingsbevoegdheid is overigens niet onbeperkt. De schuldeiser heeft minimaal recht op vergoeding van de daadwerkelijk geleden schade. De rechter mag de boete daarom niet matigen tot een lager bedrag dan waar de schuldeiser op grond van de wet recht op heeft.

Het boetebeding in de consumentrelatie

Indien wordt gecontracteerd met consumenten, is extra alertheid vereist. Consumenten ontvangen namelijk bijzondere bescherming op grond van de wet. Het bedingen van een boete met een consument, bijvoorbeeld in algemene voorwaarden, leidt al snel tot een ‘onredelijk bezwarend beding’ dat vernietigbaar is. Als de consument vervolgens het boetebeding met succes vernietigt, staat de schuldeiser met lege handen. Het boetebeding heeft dan in feite niet bestaan, zodat de consument de boete ook niet verschuldigd is geworden.

Aandachtspunten bij het opstellen van een boetbeding

Bij het afspreken van een contractuele boete is het dus essentieel dat die afspraak goed wordt opgeschreven, anders vist u als schuldeiser achter het net. Maar ook is het verstandig om te bepalen dat als de daadwerkelijke schade hoger is dan het boetebedrag, de schuldenaar de daadwerkelijke schade moet vergoeden. Om matiging te voorkomen is het bovendien raadzaam om per verplichting een afzonderlijk boetebedrag te bepalen en de hoogte van het boetebedrag af te stemmen op de waarde van de prestatie die de schuldenaar moet verrichten.

Wille Donker advocaten helpt u daarom graag bij het opstellen van een boetebeding dat (juridisch) standho